Zez to nierównoległe ustawienie gałek ocznych. Jest on nie tylko uciążliwym defektem kosmetycznym, ale wiąże się z zaburzeniami widzenia jednoocznego lub obuocznego.
W zezie obraz widziany przez każde oko oddzielnie różni się od siebie. W takiej sytuacji mózg, który odpowiada za przetworzenie tych obrazów, nie jest w stanie złożyć ich w jedną całość. Wtedy pojawia się dwojenie. Obrazy w zależności od typu zeza mogą znajdować się obok siebie, jeden pod drugim albo być przesunięte pod różnym kątem względem siebie. U dorosłych podwójne widzenie jest często niwelowane kompensacyjnym ustawieniem głowy jak skręcenie twarzy lub przechylenie głowy. Jest to zawsze pozycja, w której dwojenie jest mniejsze lub nie występuje. Czasem konieczne jest stałe zasłonięcie jednego oka. W przypadku dzieci natomiast jest to głównie tłumienie jednego z obrazów, co w efekcie prowadzi do rozwoju niedowidzenia.
Leczenie polega głównie na czasowym zasłanianiu zdrowego oka, co zmusza oko niedowidzące do pracy. Niestety, u wielu osób niedowidzenie jest rozpoznawane, kiedy jest już utrwalone. W tej sytuacji nie ma obecnie skutecznego sposobu na poprawę widzenia.
U dzieci w wielu przypadkach kluczowe jest dobranie odpowiedniej korekcji okularowej. Jeśli to konieczne, stosuje się okulary pryzmatyczne lub dwuogniskowe. Niejednokrotnie nie da się uniknąć leczenia zabiegowego. Najmniej inwazyjną metodą jest podanie toksyny botulinowej, niestety – efekt utrzymuje się zazwyczaj około 3 miesięcy.
Podstawą leczenia zeza, zarówno ze względów zdrowotnych, jak i estetycznych, jest jednak zabieg chirurgiczny. Leczenie operacyjne polega na regulowaniu ustawienia oczu poprzez wzmacnianie lub osłabianie konkretnych mięśni (skracanie, przesuwanie, transpozycja mięśni lub szwy regulowane).